1911 | 1915 | 1917 | 1918 | 1919 | 1920 | 1921 | 1922 | 1923 |
1924 | 1927 | 1928 | 1930 | 1931 | 1933 | 1934 | 1935 | 1937 |
Początki harcerstwa w Pruszkowie (1915–1921) oraz wydarzenia z lat miedzywojennych (1921–1939) opisał na łamach Przeglądu Pruszkowskiego dh Tadeusz Jaros, wybitny działacz ruchu harcerskiego w Pruszkowie, weteran września ’39 roku, zasłużony członek konspiracji i niestrudzony strażnik pamięci o tragicznej przeszłości Polski.
Szczęśliwie, jego artykuły zostały zdigitalizowane i opracowane do udostępnienia w Internecie przez Muzeum Historii Polski w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego, powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego i kulturalnego. Publikacje dh Jarosa udostepnione są do wykorzystania w ramach dozwolonego użytku, dlatego zamieszczamy je również tutaj.
Tadeusz Jaros „Początki harcerstwa w Pruszkowie i jego pierwsi organizatorzy (1915–1921)”, Przegląd Pruszkowski nr 3, 53-70, 1984
Tadeusz Jaros „Harcerstwo pruszkowskie w latach międzywojennych (1921–1939)”, Przegląd Pruszkowski nr 3, 53-70, 1984
Dostępna jest także książka Stanisława Rumianka „„Harcerstwo w Brwinowie 1918–1944” z 2009 r. Z jej treścią można zapoznać się na stronie Mazowieckiej Biblioteki Cyfrowej, jednak czytanie może być utrudnione (pliki w formacie *.djvu wymagają użycia odpowiedniego programu lub „wtyczki” do przeglądarki)
Z lat 1919–1939 zachowało się całkiem sporo harcerskich zdjęć. Znajdują się one m.in. w zbiorach Muzeum Dulag 121 i są udostępniane w ramach projektu Pruskoviana obejmującego różnego typu archiwalia dotyczące historii lokalnej. Fotografie zostały zebrane przez Stefana Woydę, pochodzą ze zbiorów Książnicy Pruszkowskiej.
Pruskoviana – Pruszkowscy harcerze 1919–1939
Pruskoviana – Harcerze – wycieczki, obozy, rajdy… 1919–1939
Pruskoviana – Harcerski obóz wartowniczy 1920 (fotografie ze zbiorów Polony)
Fotografia przedstawiająca pruszkowskich harcerzy. (Dulag 121 | Pruskoviana)
pracę patriotyczno-wychowawczą rozpoczęła tajna drużyna skautowa im. Bartosza Głowackiego (w 1915 dokonano aresztowań członków drużyny, pod zarzutem przygotowania zbrojnego powstania)
ruch skautowy na terenie Pruszkowa ma bardzo duży wpływ na utworzenie tajnych drużyn skautowych w Warszawie
w bursie dla chłopców powstała męska drużyna harcerska im. T. Zana; jej drużynowym i organizatorem był Mieczysław Pieniążek
powstała Męska Drużyna Bursowa im. Tadeusza Kościuszki
w listopadzie zawiązano Pogotowie Młodzieży, którego celem była pomoc w utrzymaniu ładu i porządku bezpieczeństwa publicznego w ówczesnej Polsce; do służby przystąpili harcerze drużyn: im. T. Zana, im. T. Kościuszki i im. H. Dąbrowskiego; głównymi organizatorami byli: Mieczysław Pieniążek, Bronisław Chajęcki, Zygmunt Wojtulowicz i Władysław Grabowski
w lipcu Stanisław Ciszewski założył I Pruszkowską Drużynę Harcerską im. R. Traugutta; w okresie powakacyjnym funkcję drużynowego pełnił Kazimierz Pawłowski
na przełomie lat 1919 i 1920 powstało w Pruszkowie wiele nowych burs i schronisk, które poszerzały działalność opiekuńczą, przyczyniając się do rozwoju harcerstwa; organizacją życia harcerskiego w drużynach bursowych zajął się Oskar Żawrocki
Oskar Żawrocki zorganizował i został dowódcą pruszkowskiego ochotniczego plutonu harcerskiego, liczącego 24 osoby
7 lutego powstał Hufiec Pruszków, który obejmował Pruszków-Żbików, Milanówek, Włochy i Utratę; Komendantem Hufca mianowano hm. Oskara Żawrockiego. W skład Hufca weszły:
I Pruszkowska Drużyna Harcerska im. R. Traugutta,
II Pruszkowska Drużyna Harcerska im. T. Kościuszki,
III Pruszkowska Drużyna Harcerska im. T. Zana,
V Pruszkowska Drużyna Harcerska im. Zawiszy Czarnego,
I Utracka Drużyna im. S. Czarnieckiego,
I Limanowska Drużyna Harcerska im. B. Głowackiego,
I Ożarowska Drużyna Harcerskiego im Ks. Jóżefa Poniatowskiego,
Oddział Brwinów im. T. Kościuszki,
Hufiec liczył 280 harcerzy
20 marca gen. J. Haller wręczył 17-tu pruszkowskim harcerzom odznakę Ochotniczego Korpusu Ochrony Państwa
drużynowym III Pruszkowskiej Drużyny Harcerskiej im. T. Zana i Z-cą Komendanta Hufca zostaje Aleksander Kamiński
powstała IV Pruszkowska Drużyna Harcerska im. S. Batorego
po raz pierwszy zorganizowano Harcerską Akcję Letnią (w Pieninach,
na Wileńszczyźnie, w Poznańskim i koło Łomży)
wystąpiły kłopoty kadrowe w I PDH; nowym drużynowym został Jerzy Anczykowski; zmieniono patrona drużyny, na którego wybrano Stefana Czarnieckiego; w drużynie powstała kilkuosobowa orkiestra dęta – jej chluba; była to pierwsza harcerska orkiestra w Polsce
dalszy rozwój harcerstwa męskiego w Pruszkowie; w samym Pruszkowie działa sześć drużyn:
I Pruszkowska Drużyna Harcerska im. S. Czarnieckiego,
II Pruszkowska Drużyna Harcerska im. T. Kościuszki,
III Pruszkowska Drużyna Harcerska im. T. Zana,
IV Pruszkowska Drużyna Harcerska im. H. Dąbrowskiego,
V Pruszkowska Drużyna Harcerska im. Zawiszy Czarnego,
VI Pruszkowska Drużyna Harcerska im. S. Batorego
na łamach miesięcznik „Echo Pruszkowskie” A. Kamiński podał, że Hufiec liczy 150 harcerzy
powstała VIII Pruszkowska Drużyna Harcerska im. Nieznanego Żołnierza
Komendantem Hufca został hm. Aleksander Kamiński
rok 1927 minął pod hasłem sportu; w szkołach Zana i Bursach Pruszkowskich organizowano liczne zawody sportowe, podczas których rywalizowali między sobą harcerze z całego Hufca
Komendantem Hufca został phm. Jerzy Anczykowski
nastąpiła likwidacja zakładów wychowawczych, co spowodowało zmniejszenie ilośći drużyn z dziewięciu do dwóch (I i VIII), a liczby harcerzy z około 300 do 70; czyniono w tym roku przygotowania do II Zlotu Narodowego
z nakazu Komendy Chorągwi, Komenda Hufca Pruszków zmieniła numery swoich drużyn; 1 PDH na 14 MDH im. Stefana Czarnieckiego a VIII PDH na 80 Mazowiecką Drużynę Harcerską im. Ks. Józefa Poniatowskiego
powstała 22 MDH im. S. Czarnieckiego
z inicjatywy 14 MDH powstała 139 MDH im. Zawiszy Czarnego
14 MDH zorganizowała obóz w Filipowie
powstała 71 MDH im. Tadeusza Kościuszki
obóz 14 MDH w Murzasichlu; harcerze współuczestniczyli tam wraz ze strażą pożarną w akcji przeciwpowodziowej; na ognisku harcerskim kończącym obóz, wójt Murzasichla nałożył na czapkę drużynowego muszelki – tak narodziła się w tej drużynie tradycja noszenia muszelek na otoku rogatywki
22 MDH, 71 MDH i 139 MDH zorganizowały wspólny obóz koło Filipowa na pojezierzu Suwalskim
zlot w Spale; uczestniczyło w nim 70 harcerzy z Pruszkowa, z trzech drużyn : 14 MDH, 71 MDH i 80 MDH
zewnętrzna działalność drużyn nie była tak widoczna jak w poprzednich latach, ale drużyny nadal prężnie działały
